Augmented reality standaard vastgesteld

Gefeliciteerd, op 24-02-2015 heeft het Open Geospatial Consortium (OGC) the OGC Augmented Reality Markup Language 2.0 Interface Standard (ARML 2.0) vastgesteld.

Hololens

Wij werken nu met digiborden, maar met de aangekondigde augmented reality bril 'HoloLens', denkt Microsoft deze en andere grote schermen even weg. Er zijn ook al andere AR brillen, maar die hebben geen ingebouwd Kinect. Alles draait hier om hologrammen, het spelen met licht.

In de promo-film Microsoft HoloLens - Transform your world with holograms, krijgt de draagster van de bril instructies van een loodgieter, elders, die met een virtuele stift holografische cirkels en pijlen op waterleidingen tekent, wandelt ze op mars, speelt ze tikkertje met een poppetje dat virtueel door haar eigen huiskamer dolt en ontwerpt ze met een ontwerper (die dan in Spanje is) een nieuwe bumper voor haar motorfiets. Maar voor ons wordt de video pas op het einde echt interessant. Daar is namelijk te zien wat Microsoft van plan is met Minecraft, het populaire VR spel, dat vorig jaar door hen werd overgenomen. Stel je nou eens voor dat je met die bril in plaats van Minecraft hier Google Earth . . .

Minecraft is slechts het begin, schetst uitvinder Alex Kipman, want "het volgende ICT tijdperk gaat niet over het imiddels bekende digitale universum, maar over het analoge universum". In zijn visie zal zijn uitvinding "niets minder blijken te zijn dan wat de PC was voor het huidige computertijdperk, namelijk de sleutel tot een complete transformatie van de maatschappij". En "In de zeer nabije toekomst, zullen we niet meer computeren via een beeldscherm, maar via projecties op fysieke objecten om ons heen, door middel van stembesturing en handgebaren", tekent Jessi Hempel in Wired op. (vertaling: DW)

In de beroemde film 'Minority Report' (2002) werd voorgesteld dat hologrammen bediend konden worden met een speciale handschoen; het is dankzij Kinect voor eenvoudige toepassingen staks niet meer nodig. Op hologrammen die je ook kunt zien zonder bril, zoals recent nog in de film Prometheus (2012), zullen we nog even moeten wachten. De film voorspelt het voor 2093, maar dan moet Kinect wel opnieuw flink zijn verbeterd. Waarschijnlijk blijft rondwandelen met een Ipad voorlopig een stuk voordeliger en naar digiborden kun je ook fijn samen kijken. Hoe dan ook: we zullen zien!

Tate's virtuele dwaalspoor

Bij het multimediaproject ´Tate Worlds, Art Reimagined for Minecraft´ werkt het Londense kunstmuseum samen met 'mapmakers' van het populaire online spel 'Minecraft', om 'virtual artworks' te creëren. Met dit project beoogt Tate "een unieke combinatie van kunst, geschiedenis en avontuur te bieden". Via de website van het museum kunnen enkele speciaal vervaardigde Minecraft werelden worden gedownload, waarin beroemde schilderijen drie-dimensionaal zijn gemodelleerd (gemaakt).

In Minecraft zelf kun je door deze werelden lopen en er allerlei opdrachten uitvoeren. Qua vormgeving helemaal gegoten in een mijnbouwmetafoor, waarin je waardevolle grondstoffen kunt delven om te ruilen voor spulletjes en bouwmaterialen om zelf mee te bouwen. De scènes in Minecraft lijken op abstracte schilderijen en dat maakt het voor Tate, als moderne-kunst museum, nog aantrekkelijker.

Een week geleden zijn de eerste twee objecten voor download beschikbaar, in het thema "steden": aan de hand van de Andre Derain´s schilderij The Pool of London uit 1906, en Christopher Nevinson´s schilderij van New York Soul of the Soulless City uit 1920. Er volgen in 2015 nog zes objecten, met de thema´s Play, Destruction en Fantasy. De trailer op YouTube geeft een visuele uitleg.

Wanneer je klikt op één van de aangeboden links op de website en het bestand opent in Minecraft, dan kom je terecht in het schilderij. In 'Tate world: Pool of London' ontmoet je op een plein een poppetje dat André Derain heet, de maker van het nagemaakte schilderij. Een hele leuke vondst! André geeft je gedurende het spel opdrachten, die samen een speurtocht door het havengebied van Londen vormen.

bezwaren

De keuze voor topografische afbeeldingen in plaats van abstracte kunstwerken, en bezigen van de term "historical landmarks" suggereren waarheidsgetrouwheid van deze specifieke 'geschiedenis', ook in de andere betekenis van dit woord, namelijk de gebeurtenissen in de scènes. Daarvan is helaas geen sprake. Kinderen zullen zich er weliswaar niet zo snel aan storen dat het dok anders is gesitueerd dan hoe Derain het in 1906 schilderde, maar over de werkelijke geschiedenis van deze locatie komen de beoogde jongeren niks te weten met deze opnieuw verbeelde kunst. Wat het verhaal betreft denken alle kinderen straks nog dat in de scheepsdokken van Londen alleen maar bloempotten kapot gehakt werden.

Net als vele culturele instellingen wil Tate de aandacht trekken van een jonger publiek. Wat ligt er meer voor de hand dan jongeren tegemoet te treden met één van de populairste online spellen?

Kunst en avontuur: prima, maar noem het alsjeblieft geen geschiedenis. Waar de oorspronkelijke kunstenaars nog hun eigen impressie vastlegden van door henzelf gekozen locaties, brengt Tate gamers hiermee op een historisch dwaalspoor. Dit is niet alleen een gemiste kans, maar het belemmert jongeren te leren wat er wel gebeurde op die plek.

In ons project 'Oude Landschappen' doen we juist veel moeite om alleen waarheidsgetrouwe historische topografische afbeeldingen te tonen en verzinnen we daar zelf geen verhalen bij. We laten hele schoolklassen, met behulp van het digibord, waarheidsgetrouwe zeventiende-eeuwse omgevingen binnen vliegen. Is dat niet leuk genoeg?

(Dit artikel werd eerder gepubliceerd op Netkwesties.)

Terug in de tijd met Streetview

Sinds Google Streetview in Nederland werd geactiveerd, noem ik ons eigen project wel eens 'zeventiende eeuwse Streetview'. Google steunde weer later het Britse project project 'Historypin', waarin, net als bij ons, 'de klok kon worden terugggedraaid'. Opnieuw enkele jaren later vat Google deze uitdrukking letterlijk op door bij een beperkt aantal Streetview panoramas een 'klokje' weer te geven waarmee een "tijdcapsule" (vanaf 2007 tot aan de meest recente foto) kan worden geopend. Links naar voorbeelden worden gepresenteerd in dit artikel op Google's officiele blog.

Anders dan 'Historypin', en nu dus ook Google zelf, projecteren wij oude topografische afbeeldingen ook op locaties waarvan geen Streetview panoramafoto's bestaan; niet alleen langs de kant van de Streetview-weg.

Terry Jones' Great Map Mistery

NPO DOC zond de vierdelige serie 'Terry Jones' Great Map Mystery' uit (Alain Ereira, BBC, 2008). De 'cameo appearance' van de presentator, in een verlevendigde 3D versie van een antieke topografische afbeelding, is echt weergaloos!

Het betreft hier 'Brittania' van John Ogilby (1675), de oudste wegenatlas. Over wegen die soms helemaal niet bestaan hebben en de (politieke!) zin ervan in een wegenatlas! Het galg-icoontje op de kaarten voegde ik dankbaar toe aan mijn verzameling.

De kaartwereld

Morgen werken de drie grote augmented reality apps voor het eerst samen. In Barcelona zullen ze werkende prototypes tonen die de voorgestelde OGC standaard ARML2 ondersteunen. George Percival, Chief Engineer van OGC, zegt in een persbericht: "This . . . is a watershed event in the progress of open AR to become a new medium. From a geospatial perspective this marks the continued progress toward merging maps with the real world for the benefit of all."

Lewis Carroll probeerde zich in 1893 ('Sylvie and Bruno Concluded') voor te stellen hoe zo'n kaartwereld eruit zou zien; niet erg praktich natuurlijk wanneer je het probeert met tekeningen op schaal 1:1 ! Ongemerkt (?) leven we in Nederland inmiddels allemaal in de kaarten van stedenbouwers en architecten! Augmented reality kan die 'kaart' levendiger maken.

Oude landschappen is voor zover wij weten het enige Nederlandse erfgoed project dat vanaf het begin de open ARML standaard toepast. We zijn blij dat onze presentatie nu zeer binnenkort ook met andere AR apps bekeken kan worden. En we verwachten dat de gebeurtenis morgen het 3D georefereren van topografische afbeeldingen een nieuwe impuls zal geven (met naast lengte- en breedtegraad dus ook met heading, tilt en field of view). De verwachtte populariteit van high tech brillen zoals de 'Google Glass' zullen hier aan bijdragen. We hebben daarom onlangs Digitaal Erfgoed Nederland getipt om dit toe te voegen aan hun trendlijst.

Om te kunnen profiteren van de door onzelf in de OGC procedure voorgestelde nieuwe functionaliteiten zullen we onze presentatie zo gauw mogelijk aanpassen. Onze focus blijft echter op grote beeldschermen (digiborden).

Mooie geschiedenisles

Het Instituut voor Beeld en Geluid heeft de Gouden Palm documentaire 'Sky over Holland' van John Fernhout uit 1967 (Youtube) laten restaureren. Het is een korte film, gemaakt ten behoeve van de wereldtentoonstelling in Montreal, waar de schoonheid van het Nederlandse landschap modern vanuit een straaljager werd getoond, maar ook door de ogen van onze beroemde zeventiende eeuwse schilders.

"De mooiste geschiedenisles ooit gemaakt!", stelt Jan Müller, directeur van Beeeld en Geluid. Fernhout was mijn inziens nog meer geëerd, door zijn vooruitstrevendheid na te volgen en opnieuw de modernste middelen in te zetten voor een 'remake', in plaats van restauratie. Ik denk daarbij aan de gegeocodeerde landschapschilderijen in ons project. Door ons te raadplegen kunnen schilderijen tegenwoordig wel wat nauwkeuriger worden 'aangevlogen'!

Het valt te betwijfelen of de minister van Defensie hier anno 2013 nog een straaljager voor zou willen inzetten. Dat is gelukkig dankzij Google Earth ook niet meer nodig, want in ons project kan iedereen vanuit zijn bureaustoel zelf de beroemde schilderijen binnenvliegen. Waarschijnlijk zullen de meesten hierbij de dramatische muziek, die Fernhout destijds koos, vervangen door een eigen afspeellijst op Spotify. Of leerkrachten downloaden onze presentate om met de hele klas op ware grote door zeventiende eeuws Nederland te vliegen.

Vlieg naar het International Documentary Film Festival, IDFA 2013 of .  .  .   met ons mee:

Yesterday's science fiction . . .

Je vliegt naar het schilderij, maar stopt niet. Je vliegt in het schilderij!
(variatie op "You walk to the painting, but you don't stop. You go into the painting.", Douglas Rushkoff, Cyberia, Life in the Trenches of Hyperspace, 1994)

Met behulp van digitale schoolborden ('digiborden') vliegt de hele klas mee.

Een andere poort

Vandaag bereikte ons het bericht dat het RKD op basis van nader onderzoek het record van RKD 42643 (Aert van der Neer, 1641) heeft aangepast. De afgebeelde stadspoort lijkt bij nader inzien toch meer op die van Zwolle of Alkmaar, zo valt te lezen.

Jammer voor ons, maar we realiseren ons dat dit best nog eens kan gebeuren en dan rest ons niets anders dan een kunstwerk gauw van onze kaart te halen. Onze netwerklink in Google Earth past het binnenkort automatisch voor u aan.

Buitenreclame

Buitenreclame, in Utrecht, voor het Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen. Mooie uitvergroting (van een Saenredam) maar de glazenwasser moet wel nodig weer eens komen!

Google Earth Droste effect

Nadat we het Noordhollands dagblad hadden getipt dat we het op een veiling herontdekte schilderij 'gezicht op Kerkbuurt' in Assendelft uit 1634, van Pieter Saenredam op onze kaart hebben gezet, heeft men er in twee publicaties uitvoerig aandacht aan geschonken. Hoewel ze ons niet als tipgever noemen, waren ze zo vriendelijk om ons project toch uitgebreid te vermelden.

Niemand behalve veilinghuis Christie's London weet waar het schilderij nu is! Voor schoolklassen maakt dat nu niks meer uit, want die vliegen in Google Earth met hun digibord nu zo het schilderij in! Bovendien kunnen voorbijgangers in de Dorpstraat met onze mobiele app 378 jaar terugkijken in de tijd! Na een (langdurige!) omweg is dit stadsgezicht weer terug bij zijn oorsprong, zodat iedereen precies kan zien wat er veranderd is.

afbeelding: onbedoeld verschijnt in Google Earth een heel leuk zogenaamd 'Droste effect'.

Cultureel erfgoed en 'augmented reality'

Het 'augmented reality' kunst project The Artvertiser, dat in september 2011 te zien was op het Today's Art festival Den Haag, is natuurlijk erg leuk. In dit project worden reclame uitingen in de openbare ruimte, naar voorbeeld van John Carpenter's film 'They live' (1988) op het beeldscherm van mobiele telefoons vervangen door kunst.

Mede door de actuele bezuinigingen is het echter onvermijdelijk dat juist de commercie de overhand zal krijgen, zoals bij alle online vernieuwingen. "Kom vlug naar onze winkel om de hoek", "verzilver de aanbieding van de dag". De eerste schreden op dit terrein werden reeds gezet. Te vrezen valt dan ook dat in de praktijk juist 'vrije ruimte' virtueel zal worden afgeplakt; kunstwerken inbegrepen.

De kunstenaars van 'The Artvertiser' laten zien dat nauwkeurige plaatsbepaling toegevoegde waarde kan hebben boven volledig geautomatiseerde positionering met behulp van algemene geografische termen en de 'reverse geocoding' databases van Google of Yahoo. Wie die techniek toepast gooit immers alles op een hoop: per straat, buurt (Rijnsweerd: 52.469397,5.509644 ?), wijk of stad. Ook werken met postcodes is nu echt achterhaald.

Ondanks het feit dat mobiele schermen maar klein zijn en echte kunstminnenden weten dat er niets gaat boven het aanschouwen van het origineel, verwacht elk cultureel streekarchief kennelijk marketing wonderen van het hebben van een eigen 'mobiele app', wat ertoe leidt dat ondanks aangekondigde bezuinigingen een heuse wedren is ontstaan om de mooiste website en gadget te hebben. Kennelijk staan de budgetten dit nog steeds toe.

Een project op nationale schaal zou dit euvel kunnen bestrijden, maar dan moet wel gelijk rekening worden gehouden met het EU project 'Europeana', waarin (met dezelfde onnauwkeurige techniek?) alle digitale afbeeldingen van partner organisaties in één keer op een kaart zullen verschijnen. Dit deelproject is al onderweg.

Bij een project op nationale schaal zou gewerkt kunnen worden aan nauwkeurigere plaatsbepaling, zoals in bovengenoemd project en bijvoorbeeld 'Streetmuseum', een AR-project van Museum of London (2010). In ons educatieve project 'Oude Landschappen' leggen wij ons hier al sinds december 2006 op toe. We werken hierbij uitsluitend met de webstandaard KML, die als bijkomend voordeel meer visualisatie mogelijkheden biedt voor beeldschermen groter dan die van mobiele telefoons. Aan de uitbreiding van de KML-extensie OpenARML, voor 'augmented reality' toepassingen, wordt momenteel druk gesleuteld. Volgens de planning van het OGC wordt ARML2.0 in 2013 webstandaard.

Het zou jammer zijn wanneer technische mogelijkheiden onbenut zouden blijven, louter en alleen omdat publieke cultureel erfgoed archieven korte termijn doelstellingen nastreven, waarbij ons erfgoed verspreid wordt over verschillende technische containers. De toekomst voor toepassingen op nationale schaal lijkt mij veel rooskleuriger, ookal omdat het kans zou bieden op efficiente 'Holland promotie'. Dan pas kan volop worden geprofiteerd van het feit dat geen land ter wereld in het verre verleden zo gedetailleerd en waarheidsgetrouw werd afgebeeld als Nederland!

Sinds Niel Stephenson's boek 'Snow crash' (1992) kan ik bijna niet wachten op AR-brilletjes!

two minute video: "chronologische tour en tijdvakken instellen in Google Earth"

Wanneer u naast de kaart op deze website onze Google Earth presentatie download, kunt u een chronologische 'tour' langs onze schilderijen maken of zelf tijdvakken selecteren. Zo kunt u in één oogopslag zien welke schilders gelijktijdig op pad waren.

Omdat nog niet iedereen even handig is met Google Earth, laten we hier zien hoe het precies werkt: video (13Mb, 2 minuten, flash)

Kunstgeschiedenis is wéér een stukje leuker geworden!

one minute video: ""schilderijen op ware grootte in Google Earth"

Wanneer u naast de kaart op deze website onze Google Earth presentatie download, kunt u steeds meer schilderijen ook bekijken op ware grootte en in de juiste kijkrichting (3D). Vooral op grote beeldschermen zoals digiborden is dit echt heel indrukwekkend. Doordat u als het ware 'in het schilderij vliegt', krijgt u echt het gevoel van een tijdreis!

Omdat nog niet iedereen even handig is met Google Earth, laten we hier zien hoe het precies werkt: video (7Mb, 1 minuut, flash)

Wanneer u weer 'uit een schilderij komt', kunt u met Google Earth als geen ander de directe omgeving verkennen en zien wat er allemaal veranderd of juist gelijkgebleven is.

Goede reis!

3D positionering

Het grootschalige fotorealistische 3D model van de Amsterdamse grachtengordel in Google Earth vergemakkelijkt het nauwkeurig geocoderen van oude topografische afbeeldingen enorm. Van losse modellen weet je namelijk nooit helemaal zeker of ze goed geproportioneerd/georiënteerd zijn. Afbeelding: Willem Koekoek's 'De Lutherse kerk' (Singel/Stromarkt, Amsterdam):

Spiegels

In hun recensie van het boek 'Een wereld van verschil, een tekenreis door Nederland in het spoor van Andries Schoemaker, Cornelis Pronk en Abraham de Haen' vragen Jhr. A.J. Gevers en A.J. Mensema zich af of fotografie de emotie waarmee onze woonomgeving wordt beleefd ook kan vastleggen "zoals een kunstenaar dat wel weet te vertolken".

De gezaghebbende recensenten - Gevers en Mensema zijn de auteurs van het boek "Over de hobbelde bobbelde heyde", waarin zij verslag doen van hún reis, 25 jaar geleden, langs precies dezelfde plaatsen - vinden het boek van beeldend kunstenaar Peter Paul Hattinga Verschure prachtig en uiten hun hoop dat het een impuls zal geven aan het in ere herstellen van de verloren gegane (twintigste eeuwse) traditie het landschap regelmatig in tekeningen door kunstenaars te laten vastleggen. Al lijkt hun vraag dus retorisch te moeten worden opgevat, voel ik mij toch geroepen deze te beantwoorden omdat we in ons project "Oude landschappen" juist dankbaar gebruik maken van (Internet en) fotografie.

Fotografie mag dan in sommige opzichten verschillen van tekenen, maar digitale fotografie zoals die aan het begin van de 21ste eeuw massaal beoefend wordt, draagt in mijn ogen direct bij aan een belangrijke voorwaarde voor het slagen van onze, naar ik meen gedeelde missie, namelijk de waarheidsgetrouwe documentatie van zo veel mogelijk verschillende locaties. Niet alleen krijgen we dankzij de uitvinding van fotografie van steeds meer plekken letterlijk meerdere standpunten te zien, maar vaak ook nog eens in verschillende seizoenen. Hierdoor kan steeds nauwkeuriger worden nagegaan hoe, in de woorden van de recensenten, "de geschiedenis zijn sporen achterlaat".

Ik sluit me graag bij hen aan wanneer ze stellen "het kan fungeren als een aanmaning, want er zijn plaatsen te over die door verval bedreigd worden". Naast bovengenoemd pleidooi voor instandhouding van de tekentraditie, roepen Gevers en Mensema ons dan ook op om "De spiegel die ons door het topografisch werk wordt voorgehouden" niet te ontlopen, "maar mede een gids laten zijn voor de toekomst". Voor zover inbegrepen is dat hun spiegel niet enkel toont hoe de wereld er volgens hen uit behoort te zien, kan ik mij hier ook prima in vinden. Met ons educatieve project 'Oude landschappen' hopen we er namelijk toe bij te dragen dat elke nieuwe generatie zich er op zo vroeg mogelijke leeftijd van bewust wordt dat hun omgeving doorlopend verandert om daar vervolgens van jongs af aan ook mede de verantwoordelijkheid voor te kunnen nemen. Alleen als we hierin slagen mogen we hopen dat telkens de gulden middenweg zal worden gevonden tussen achteloosheid en ongeïnspireerd rentmeesterschap.

Afgezien van het betrekken van een groter publiek, waarmee het via Internet delen van foto's gepaard gaat, is van werken met interactieve kaarten (eventueel met de door Gevers en Menkema 'en passant' genoemde satellietfoto's) aangetoond dat het bij kinderen de ontwikkeling van de zogenaamde "mentale kaart" bespoedigt. Doordat interactieve kaarten namelijk op elke gewenste schaal de context van situaties tonen, maken ze geografische veranderingsprocessen beter begrijpelijk. Met concrete lesideeën proberen wij ons zo goed mogelijk op het primair onderwijs te richten.

bron: bovengenoemde recensie op de website van uitgever Canaletto.

Live in de OVI Winkel

Van onze XML data kon Mobilizy in een handomdraai een zelfstandige app maken voor in de OVI Winkel (de 'appstore' van Nokia). Moet je eens kijken waar we nu naast staan! Michelin, Lonely Planet, en allemaal gewoon in het Nederlands!

We kunnen bijna niet wachten tot we ook in alle andere appstores staan, want dáár kiezen steeds meer mensen tegenwoordig hun (internet)content.

Uiteraard kan onze collectie ook nog steeds met alle (!) andere smartphones worden bekenen in de 'Wikitude World Browser', waarover ik eerder blogde. Allemaal vanuit één en dezelfde (XML) bron.

Nokia surfers kunnen hier gelijk doorclicken :  

Zien waar het niét is . . .

Bij veilinghuis Christie's in Londen dook vorig jaar een winterlandschap van Beerstraaten op uit een eeuwenoude buitenlandse particuliere collectie. Doordat de Londense galerie Richard Green het werk eerder deze maand in Maastricht tentoonstelde tijdens de kunstbeurs TEFAF konden omwonenden van het Hopmanshuis in Zwolle nu eindelijk ook hun eigen straat eens bekijken; een unieke kans, want omdat het kunstwerk bepaald niet goedkoop is, zou het zomaar weer uit ons zicht/land kunnen verdwijnen. Door het op de kaart te plaatsen, kan iedereen nu zien waar het niét is.

Jan Abrahamsz. Beerstraaten - Gezicht op Zwolle in de winter 1666 (RKD 204764)

Indrukwekkend

Wij vinden het allang heel gewoon dat we wanneer we maar willen afbeeldingen kunnen bekijken van een andere plek; stilstaand of bewegend, opgenomen of live. Maar dat we sinds kort ook precies kunnen zien waar de foto's van anderen zijn gemaakt, vinden we toch wel bijzonder.

Het is interessant om de huidige cartografische revolutie te vergelijken met historische vernieuwing op dit gebied in het verleden. Hoe keek bijvoorbeeld de zeventiende eeuwse Nederlander aan tegen nieuwe kaarten, topografische tekeningen en prenten? Zonder de ervaring van een leven lang foto's, dia's, film en TV kijken wist men eenvoudigweg niet wát te geloven en moet dus het letterlijk 'indrukwekkend' zijn geweest. Men leefde immers in een tijd waarin reizigers nieuws meebrachten over zogenaamde 'wereldwonderen' en van de meeste steden had men nog nooit gehoord.

De vermaarde schilder Johannes Vermeer was zelfs zo onder de indruk, dat hij op zijn schilderij 'De Schilderkunst' zeer nauwkeurig een landkaart van Nederland overnam. Ook bijzonder is, dat hij als enige schilder ook de zogenaamde 'profielschetsen' aan weerszijden van de kaart overnam, met panorama's van de belangrijkste steden uit die tijd (Streetview 'avant la lèttre'!). Vierhonderd jaar later doen wij precies het omgekeerde: in ons project nemen we geen kaarten over op een schilderij, maar positioneren we schilderijen op de kaart.

Na jarenlang topografieles, stedentrips en vakantiereisjes hebben we tegenwoordig allemaal de kaart van Nederland wel zo'n beetje in ons hoofd en zijn we überhaupt veel minder snel ergens van onder de indruk omdat we er, anders dan de zeventiende eeuwse toeschouwer, ook aan gewend zijn dat alles continue verandert.

Van de kaart op het schilderij van Vermeer is voor zover we weten maar één afdruk bewaard gebleven. Uit onderzoek is gebleken dat Vermeer hier een toen inmiddels 30 jaar oude kaart van Nicolaas Vischer (Piscator) naschilderde, van Nederland voor 1581. Wanneer we zoals sommigen in het poserende model ook nog Clio, de muse van de geschiedenis willen zien, dan leidt Vermeer zijn toeschouwers dus doelbewust mee naar het verleden. En laat dat nou precies zijn wat ook wij beogen met onze mobiele 'app'. Hoewel we dus het tegenovergestelde doen als Vermeer, hebben we precies hetzelfde oogmerk!

afb.: uitsnede uit schilderij 'De Schilderkunst', Johannes Vermeer, 1668

Wanneer wij binnenkort de profielschetsen opnemen in ons project, dan kunt u met behulp van uw 'smartphone' op de precieze locatie waar ze destijds geschetst zijn terugkijken in de tijd.

bronnen
Johannes Vermeer, De schilderkunst, 1666-1668, olieverf op doek, 120x100 cm, Kunsthistorisches Museum, Wenen, Inventarisnummer GG_9128
Nicolaas Vischer, de Zeventien Provinciën, kopergravure, 1636
http://www.essentialvermeer.com/catalogue/art_of_painting.html
http://nl.wikipedia.org/wiki/De_Schilderkunst
http://cartography.geo.uu.nl/research/monumenta.html

Reunited

Vanaf vandaag kun je vanaf de Wageningse Berg 310 jaar terugkijken in de tijd!

Reunited, and it feels so good!

www.googleartproject.com

Sinds enkele dagen biedt Google virtuele rondwandelingen door enkele topmusea aan, waaronder het Rijksmuseum en het Van Gogh. Op sommige kunstwerken kan worden ingezoomed tot ware grootte, zoals we twee jaar geleden ook zagen met een serie kunstwerken van het Prado museum.

Leuk idee, om de Streetview 'interface' nu ook eens binnenshuis te gebruiken maar een dergelijke opzet suggereert helaas meer dan wordt geboden. En waarom musea? Die zijn toch al publiek toegankelijk?

Aan het liedje in het promotiefilmpje van het Rijksmuseum "I want it now" wordt hier geen recht gedaan want de meeste kunstwerken zijn niet 'clickable'. Of is dat expres zo gedaan? Ik vind het in ieder geval tegenvallen dat hier toch weer voor mij wordt gekozen. Wanneer we zelf ergens virtueel naartoe vliegen krijgen we meestal een vaag plaatje voorgeschoteld. Heel teleurstellend; ga dan liever ergens anders fotograferen/filmen!

Wanneer je een geselecteerd schilderij aanclickt (herkenbaar aan een plustekentje), kun je de viewer vervolgens niet meer afsluiten om je 'tour' voort te zetten. dat is jammer want de hele opzet van de site, met plattegrond en interactieve Streetview interface, suggereert anders. Van Streetview zijn we bovendien gewend dat je het beeld op "volledig scherm" kunt zetten. Dat was hier toch zeker ook op zijn plaats geweest? De programmeurs zijn er zelf klaarblijkelijk helemaal door van slag want na een paar keer clicken krijgen we een technische foutmelding "voor deze website is een andere Google Maps API sleutel vereist"; een slordige beginnersfout.

Je zou haast vergeten dat De Streetview techniek voorkomt uit de online kaart applicatie Google Maps. De kanon-mug metafoor lijkt hier van toepassing. Beetje overdreven om deze techniek als kunstviewer te gebruiken. In ons project speelt locatie wel een belangrijkere rol. Berkheyde's "Bocht in de Herengracht", vindt u op onze kaart precies op de plek waar in 1672 de schetsen werden gemaakt, om vervolgens direct vergeleken te kunnen worden met actuele (panorama)foto's.

De compromissen die hier zijn gesloten wekken de indruk dat wanhopig wordt geprobeerd een jonger publiek te bereiken. Natuurlijk kan het dan geen kwaad om mee te liften op "het sterke merk Google" (aldus een woordvoerder in het NOS Journaal) en voelen we ons gevleid door opgenomen te worden in een zeer imposant rijtje buitenlandse musea. Als sponsor had ik liever bijgedragen aan de site van het Rijksmuseum zelf of de vindbaarheid ervan.

Wat wel vreemd blijft is om van Nederlandse meesterwerken louter Engelse titels voorgeschoteld te krijgen, zoals we steeds vaker zien wanneer we met Google naar ons eigen cultureel erfgoed zoeken. Nota bene Google zelf propageert toch de mogelijkheid van zoeken naar 'Nederlandse' zoekresultaten? Op de muur rechts van de Nachtwacht blijkt dat het Nederlands in het museum zelf gelukkig nog wel bovenaan staat! Verder bleven op deze site alleen de namen van de musea zelf onvertaald.

Dankzij musea en particuliere verzamelaars zijn veel oude kunstwerken door de eeuwen heen gaaf geconserveerd. Met behulp van moderne technologie maken wij er in ons project "Oude Landschappen" nu weer (digitale) gebruiksvoorwerpen van. Oude lanschapschilderijen, prenten en tekeningen tonen namelijk hoezeer ons land in de loop der eeuwen veranderd, of juist gelijkgebleven is. Met onze mobiele app kun je ook onderweg terugkijken in de tijd.

(toevoeging 16-8-2011) Een virtuele tour door het binnenkort feestelijk te heropenen 'Iraq Museum' lijkt ons veel zinniger, want "The history of this area is often underrepresented, or otherwise inaccessible, in large part due to the political strife that has plagued Iraq." (Google Lat Long blog)

Twitter

Met       leveren we vanaf vandaag tot aan uw virtuele voordeur!

Naast tijdige links naar onze primeurs, levert het Twitteraars gelijk dit mooie schilderijtje op, onder 'following' op hun homepage ;-)

We hebben een primeur!

Altijd al willen weten hoe de Kerkstoep in Deil er uitzag 261 jaar geleden? Wij hebben de Internet primeur!

U kunt natuurlijk via onze website kijken maar ter plekke is natuurlijk veel leuker! Download daarom gauw onze gratis app (voor alle mobiele platforms!).

In Zwolle kijken we dankzij Albert Rigolot 111 jaar terug in de tijd; ook een online primeur, wederom met dank aan het RKD.

Een particuliere verzamelaar stuurde ons een mooie grote foto van een anomiem "Gezicht op Amersfoort vanaf de Amersfoortse Berg". Naar de precieze datering van het schilderij wordt nog onderzoek gedaan, maar wanneer u in Amersfoort een eindje naar boven fiets kijkt u met onze mobiele app alvast 250 jaar terug in de tijd!

Prijsvraag

Wat klopt er niet op het informatiepaaltje van Natuurmonumenten in het bos bij "De Wodanseiken" (Wolfheze). Met onze mobiele app zie je het gelijk!
(medewerkers van Gemeente Musea Arnhem zijn helaas uitgesloten van deelname)

Niet (het) origineel

Natuurlijk vind ik dit prachtig, maar als we om goede redenen het origineel niet buiten willen ophangen, waarom dan niet gelijk een meer moderne aanpak? 'Augmented reality' biedt tegen een fractie van de kosten hetzelfde resultaat en bovendien in de juiste kijkriching. Misschien kan dit doek wanneer de metrotunnel af is alsnog aan de kade van Het IJ worden geplaatst? Wie dit ziet staat er nu precies met zijn rug naartoe!
Wordt aan gewerkt . . .

Technische verbetering

De site is vandaag geoptimaliseerd voor andere dan Microsoft 'webbrowsers' (Firefox, Chrome, Safari). De Google Earth plugin verschijnt nu niet meer twee keer in beeld. De extra functionaliteit die onderaan de kaart wordt aangeboden is nu in alle populaire 'browsers' even goed zichtbaar.

Geen canon

Op initiatief van de provincies zijn in 2008 zestig landschappen gefotografeerd. Naast een tentoonstelling zijn ze gepubliceerd in het boek 'Canon van het Nederlandse landschap' (van Blerck et al). De auteurs van het artikel geven aan waarom ook in hun ogen 'de canonclaim' door de schrijvers van het boek terecht wordt gerelativeerd. Hun belangrijkste grief is dat de selectie, net als eerdere mank gaat aan duidelijke criteria en dus willekeurig is. Daarom stellen de auteurs "Misschien moeten we wel af van het idee een dergelijke canon te willen maken. We zouden beter kunnen werken aan het verrijken van onze manier van kijken naar elk landschap".

Omdat volgens de auteurs "het landschap niet alleen een bepaalde plek is" maar ook de wijze van kijken het landschap bepaalt, zijn de foto's in het boek niet naar de smaak van de auteurs omdat ze te 'steriel' zijn. Bijvoorbeeld mensen en koeien ontbreken, terwijl juist deze, zo wordt betoogd, net als natuurverschijnselen de perceptie en de herkenbaarheid van landschappen zozeer beïnvloeden. "Het is altijd mooi weer op de foto´s en ze ogen wel erg groen" klagen de auteurs. "Het Nederlandse landschap is beroemd geworden door Nederlandse schilders. Zij hadden oog voor het Hollandse licht en de luchten."

Ons project kan helpen bij het goed leren kijken omdat het de hier bedoelde historische plaatjes 'terugbrengt' naar hun oorspronkelijke omgeving. In Google Earth kunnen ze bovendien gemakkelijk worden vergeleken met de letterlijk "alomtegenwoordige" beelden in de Streetview laag. Ogenblikkelijk vallen dan de verschillen op, of juist het ontbreken ervan. Dit spoort hopelijk in bredere kring aan tot nadenken over wat men van het huidige landschap vindt en hoe men het mogelijkerwijs liever zou zien.

(bron: Jos Dekker & Aat Barendregt, Geen canon van het Nederlandse landschap, artikel in tijdschrift Landschap, uitg.: Werkgemeenschap voor Landschapsonderzoek (WLO), jaargang 2008, no. 4, http://www.uu.nl/uupublish/content/Landschap2008-4-Dekker-Barendregt.pdf)

Augmented reality is here!

We zijn hier wel gewend aan snelle acties, maar hiermee verbazen we onszelf: vanaf vandaag is onze collectie zichtbaar met iPhone-, Android-, Symbian (Nokia 3 en 5), Bada (Samsung) en Blackberry (9) toestellen. Download de gratis app "Wikitude World browser" naar uw toestel en zoek ermee naar "Landschapschilderijen". We leven in interessante tijden!

Omdat we ons (en u!) liever niet willen binden aan (de technologie van) een specifieke dienstverlener, werken we bij AOTP zo veel mogelijk met open webstandaarden. Onze augmented reality laag is daarom geprogrammeerd als ARML bestand.

Oude landschappen twee-punt-nul

Superblij zijn we vandaag met de lancering van versie 2.0 van onze verzameling landschapschilderijen in Google Earth! Er is de afgelopen tijd veel werk verricht.

Aanpassing van de interface was noodzakelijk geworden sinds aanpassing door Google van het animatie-gereedschap en de nieuwe functionaliteit 'recorded tours'. Het animatie gereedschap is vanaf versie 5.0 door Google omgedoopt tot 'tijdlijn'. Deze kan nu direct vanuit de presentatie worden aan- en uitgeschakeld. De verschillende visualisatie mogelijkheden kunnen zo beter van elkaar worden onderscheiden. Omdat onze missie is zoveel mogelijk mensen te laten genieten/profiteren van het geoweb doen we ons best onze presentaties zo toegankelijk mogelijk te maken. Zelf denken we dat we hier weer aardig in zijn geslaagd, maar we staan natuurlijk altijd open voor suggesties!

Nauwkeurige plaatsbepaling 'in 3D' van "Gezicht op Amersfoort" (1671), die aan de verzameling is toegevoegd, maakte het mogelijk om voor het eerst de "photo overlay"-techniek toe te passen. Het schilderij kan nu bij ons (op ware grote) en in de juiste kijkrichting (in Google Earth) worden bekeken.
Vanaf het begin heeft ons bij dit project een soort historische Streetview voor ogen gestaan. We verwachten dat deze verbetering het makkelijker zal maken om nog meer anderen enthousiast te maken.

Enkele structurele veranderingen 'achter de schermen' dienen de vindbaarheid in online zoekdiensten te verbeteren.

Tenslotte willen we nog even melden dat we het project inmiddels ook bij de Projectenbank Cultuurhistorie hebben aangemeld. We zouden door al dit fraais namelijk zomaar de hoofddoelstelling van dit project uit het oog hebben kunnen verliezen, namelijk dat iedereen (neogeo) moet kunnen meedoen!
Voor deze aanmelding moesten we onze projectbeschrijving op de website aanpassen. Alles wat er niet meer in paste, hebben we toen . . . in deze 'blog' gezet!

  Download Oude landschappen, versie 2.0

Verdwaalde tijdbeelden

Denkbeeldig reizen door de tijd was tot voor kort voorbehouden aan kunstliefhebbers en geschiedkundigen, die hier een omweg langs musea voor overhadden. Met behulp van een oud landschapschilderij of stadsgezicht kun je daar een denkbeeldige reis maken naar een andere plaats, in een andere tijd. De nieuwste mobiele telefoons maken het nu mogelijk om de kunstwerken te bekijken, precies op de plek waar de betreffende kunstenaar lang geleden zijn schetsen maakte en in detail.

Verhuizing van "Gezicht op Den Haag" naar Washington, januari 2009

In deel 2 van de uitgave 'Plaatsen van herinnering' van uitgeverij Bert Bakker, noteert Xander van Eck aan het einde van zijn hoofdstuk over Vermeer's beroemde landschapschilderij 'Gezicht op Delft' een interessante gedachte: "De herinnering aan de kunst uit de Gouden eeuw hoeft niet via de omweg van een plek, een standbeeld of een document te worden opgeroepen omdat kunstwerken, anders dan gebeurtenissen, door de tijd kunnen reizen". Leuke taalgrap, "de omweg van een plek", maar Van Eck's constatering "De plek [. . .] waar de kunstenaar moet hebben gezeten toen hij zijn voorstudies voor het schilderij maakte, [. . .] heeft zich nooit tot een pelgrimsoord ontwikkeld [ . . .]", zou door toepassing van de nieuwste geo-media echter wel eens gauw kunnen worden achterhaald. Ik denk namelijk dat musea voor velen een te lange omweg vormen en dat door bemiddeling van de plaats van herkomst van een landschapschilderij de waardering hiervoor flink kan worden gestimuleerd. Wat is namelijk het geval? Omdat oude schilderijen kunnen nu éénmaal bezwaarlijk in de open lucht worden tentoongesteld, moesten we om genoemde denkbeeldige tijdreis te kunnen maken tot op heden eerst ook een fysieke reis maken, naar een soms veraf gelegen museum. Ookal wonen of werken we soms op "de plaats waar de kunstenaar gezeten moet hebben" (van Eck).

Een serie uitvindingen kortte de omweg, die noodzakelijk was om van een plek te kunnen zien hoe die er in het verre verleden uitzag, geleidelijk steeds verder in. Als eerste maakte de boekdrukkunst het voor een groter publiek mogelijk om buiten het museum historisch beeldmateriaal te bekijken. Helaas konden de vaak kleine afbeeldingen of slechte kopiën echter niet alle details weergeven. Ook mogen boeken niet nat worden en passen ze soms moeilijk in je tas. Internet bracht de afbeeldingen in het bereik van een nog grotere groep, als het ware op een presenteerblaadje. Van de fysieke reis langs musea rest slechts nog een virtuele 'surftocht' over het 'world wide web', die we kunnen maken vanuit onze eigen luie stoel.

Met behulp van mobiele telefoons en het snel groeiende geoweb kunnen landschapschilderijen nu, na een eeuwenlange omweg via het atelier van de kunstenaar en musea, worden teruggebracht naar de plaats waar de kunstenaar gezeten heeft. Zonder iets af te willen doen aan het nauwelijks te overschatten belang van goede musea, is een fysieke omweg dus niet langer noodzakelijk om te kunnen zien hoe het ergens ooit was. Dit kan van grote waarde zijn voor het ontwikkelen van wat in het basisonderwijs onze 'mentale kaart' genoemd wordt. We kunnen zo namelijk van steeds meer plekken constateren hoezeer ze in de loop der tijden zijn veranderd.

In de allernieuwste mobieltjes zitten een kompas en bewegingsdetector ingebouwd, zodat de weergave op het beeldscherm onze 'kijkrichting' kan volgen. Met deze technologie ('augmented reality', uitgebreide werkelijkheid) zouden ook oude landschappen en stadsgezichten kunnen worden weergegeven. En het leuke is dat dan bijna nergens ter wereld (met zoveel detail en op zoveel plaatsen) in het verleden kan worden gekeken als in Nederland! Onze zeventiende eeuwse landschapschilderijen zouden zo van 'streetview' dus ook een soort 'timeview' maken! Het Amersfoortse bedrijf All over the place werkt aan een project om de 'oude landschappen' (opnieuw) op hun oorsponkelijke plaats zichtbaar te maken.

Hoe de nieuwe technische mogelijkheden precies gebruikt zullen worden blijft natuurlijk koffiedik kijken, maar misschien is Van Eck dus voorbarig wanneer hij stelt: "De plek buiten de Delftse stadswal waar de kunstenaar moet hebben gezeten toen hij zijn voorstudies voor het schilderij maakte, en die wij in gedachten weer innemen als wij het bekijken, heeft zich nooit tot een pelgrimsoord ontwikkeld . . . " Om de schilderkunst te bewonderen bezoeken we weliswaar nog het museum, maar via de nieuwste mobiele telefoons kunnen we dus voortaan ook op locatie door de ogen van een lang geleden overleden kunstenaar kijken. Mede gezien de vergrijzing en de relatief lange vrije tijd van Nederlandse werknemers valt dus nog te bezien of niet alsnog 'pelgrimsoorden' (zoals van Eck ze noemt) zullen ontstaan, domweg omdat steeds meer mensen kennis zullen nemen van locatie-informatie, waaronder cultuurhistorisch erfgoed. Van heuse bedevaarten zal het echter wel niet komen, want de verwachting is dat de meeste locatie-informatie door toevallige voorbijgangers zal worden geraadpleegd.

Het Londense Tate museum deed het merkwaardig genoeg precies andersom. Zij heeft in in 2009 'Streetview' (Google Maps) actuele beelden laten opzoeken bij enkele schilderijen (realistische en impressionistische) in haar collectie. Wat panoramafoto's precies toevoegen aan gewone foto's ontgaat mij. Bovendien konden Google's Streetview niet overal komen en zijn de coördinaten dus helaas niet altijd even nauwkeurig. Met Streetview krijgt het museum natuurlijk wel meer aandacht dan met gewone foto's. De Google Earth laag "Verdwenen Nederland", van uitgeverij Wolters Noordhoff (eveneens 2009), lijkt mij een stuk zinniger. Afgezien van enkele toegevoegde oude landkaarten beperkt deze zich echter tot de meer recente, namelijk "vooroorlogse", geschiedenis.

bronnen

Waarheidsgetrouwheid

"Geen land kan men, zonder er zelf geweest te zijn zo goed aan de hand van schilderijen leren kennen, als Holland", luidt een bekend citaat uit de reisherinnering van de portretschilder Johann Heinrich Wilhelm Tischbein uit 1810. Maar hierop valt wel veel af te dingen. Er zijn namelijk in de loop der eeuwen veel fantasielandschappen gemaakt en waar niet van meet af aan bij documentatie aandacht is besteed aan dit onderscheid, is moeilijk te achterhalen welke afbeeldingen uit een ver verleden waarheidsgetrouw te noemen zijn. Een modieuze éénentwintigste eeuwse hang naar het verleden (Stigter) maakt selectie er al niet makkelijker op. Tenslotte belemmeren de vele kopieën van slechte kwaliteit het werk.

Nog ingewikkelder wordt het wanneer een landschap, zoals in Engeland is gebeurd, wordt herschapen naar de kennelijk onuitwisbare fantasiebeelden die men ervan heeft. Of een foto daarvan weer wel realistisch zijn kan, is een vraag die filosoof Baudrillard tijdens zijn leven erg heeft beziggehouden ("hyper-real"). (http://www.panoramio.com/photo/496229). De 'National Trust' probeert zelfs om naast gebouwen en landschappen nu ook 'uitzichten' (van oude meesters) op de lijst van beschermd cultureel erfgoed te krijgen.

bronnen

Dankjewel helemaal-naar-beneden-lezer! Wanneer je nuttige informatie voor ons project hebt of wilt helpen, dan stellen wij het zeer op prijs als je contact met ons opneemt.